Το φαινόμενο της αστεγίας στο κέντρο της Αθήνας έχει μετατραπεί σε μια σκληρή καθημερινότητα. Πίσω από κάθε «καβάτζα» και αυτοσχέδιο κατάλυμα κρύβεται μια προσωπική διαδρομή — όπως αυτή ενός 35χρονου πρόσφυγα από τη Συρία που, μετά από μια περιπλάνηση σε σπίτια και φυλακές, κατέληξε να ζει στο πλατύσκαλο μιας πολυκατοικίας.
Ωστόσο, η δημοσιογραφική καταγραφή τέτοιων ιστοριών κινδυνεύει συχνά να διολισθήσει στην «πορνογραφία του πόνου». Αντί για μια συναισθηματική προσέγγιση, είναι πιο ωφέλιμο να αναλυθούν οι δομικές αιτίες του προβλήματος και οι ενέργειες της πολιτείας.
Η ακτινογραφία της κατάστασης (2024-2026)
Σύμφωνα με τη Μαρία Στρατηγάκη, Αντιδήμαρχο Κοινωνικής Συνοχής, τον Οκτώβριο του 2024 πραγματοποιήθηκε η πρώτη συστηματική καταγραφή αστέγων μετά από χρόνια, στο πλαίσιο ευρωπαϊκού προγράμματος. Τα επίσημα αποτελέσματα αναμένονται τον Ιανουάριο του 2026, όμως η εμπειρική εικόνα δείχνει σημαντική αύξηση του πληθυσμού που ζει στον δρόμο σε σύγκριση με τα 500-600 άτομα που είχαν καταγραφεί το 2018.
Τα τρία κρίσιμα εμπόδια
Το Έλλειμμα Ψυχιατρικής Μέριμνας: Το κράτος στερείται μόνιμων δομών φιλοξενίας για ψυχικά ασθενείς. Συχνά, άτομα που χρήζουν βοήθειας οδηγούνται στα νοσοκομεία, λαμβάνουν μια τυπική συνταγογράφηση και αφήνονται ξανά ελεύθερα στον δρόμο χωρίς κανένα πλάνο επανένταξης.
Το Νομικό Κενό στην Επαιτεία: Καθώς η επαιτεία δεν θεωρείται σοβαρό αδίκημα, η αστυνομία απλώς προχωρά σε εξακρίβωση στοιχείων, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι αυτοί να επιστρέφουν άμεσα στα ίδια σημεία.
Η Εξάρτηση από Ουσίες: Πολλοί άστεγοι παραμένουν στον δρόμο για να είναι κοντά σε πιάτσες ναρκωτικών. Ο Δήμος δεν έχει αρμοδιότητα απεξάρτησης (αυτή ανήκει στον ΟΠΑΕ), περιορίζοντας τις δυνατότητες παρέμβασής του.
Καινοτομίες και πρωτοβουλίες του Δήμου
Χορήγηση Ναλοξόνης: Με τη στήριξη του οργανισμού Bloomberg, οι ομάδες streetwork θα φέρουν σύντομα μαζί τους ναλοξόνη για την άμεση αντιμετώπιση περιπτώσεων υπερδοσολογίας, μια κίνηση που μπορεί να σώσει ζωές επί τόπου.
Διαχείριση Οικογενειών: Επειδή οι δημοτικές δομές δέχονται μόνο ενήλικες (χωριστά ανά φύλο), ο Δήμος συνεργάζεται με ΜΚΟ για να μην διασπώνται οικογένειες που μένουν στον δρόμο.
Η ανάγκη για θεσμική αλλαγή
Ο Δήμος Αθηναίων πιέζει το Υπουργείο για δύο βασικές αλλαγές:
Απλοποίηση Διαδικασιών: Σήμερα απαιτείται ένας εξαιρετικά χρονοβόρος κύκλος ιατρικών εξετάσεων για να μπει κάποιος σε ξενώνα. Ο Δήμος προτείνει το μοντέλο “Safe Haven”, όπου η φιλοξενία παρέχεται άμεσα με μοναδικό όρο την απουσία όπλων και ουσιών.
Τέλος στη Μεταφορά με Ταξί: Μέχρι πρόσφατα, νοσοκομεία έστελναν ψυχιατρικά περιστατικά στο Πολυδύναμο Κέντρο Αστέγων με ταξί, παρόλο που το Κέντρο δεν διαθέτει εξειδικευμένο προσωπικό. Μετά από παρέμβαση του Δήμου, αυτή η πρακτική σταμάτησε.
Συμπέρασμα: Οι δομές του Δήμου είναι μόνο μεταβατικές (έως 6 μήνες). Αν το κεντρικό κράτος δεν επενδύσει σε μόνιμες δομές ψυχικής υγείας και πρόνοιας, ο φαύλος κύκλος της αστεγίας θα παραμένει ανίκητος.
