Η Νορβηγία προχώρησε σε μια απόφαση με ιδιαίτερη πολιτική και διπλωματική σημασία για την Κυπριακή Δημοκρατία, αίροντας το εμπάργκο όπλων που ίσχυε εναντίον της Κύπρου για 65 ολόκληρα χρόνια, από το 1959.
Την εξέλιξη ανακοίνωσε ο Υπουργός Εξωτερικών της Νορβηγίας, Έσπεν Μπαρθ Άιντε, σε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκο Χριστοδουλίδη. Η απόφαση προβλέπει το άνοιγμα αιτήσεων για την εξαγωγή αμυντικού στρατιωτικού υλικού και υλικού διπλής χρήσης για στρατιωτική χρήση προς την Κύπρο.
Σημαντικό Βήμα Ενίσχυσης της Διμερούς Αμυντικής Συνεργασίας
Ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης χαιρέτισε θερμά την κίνηση, την οποία χαρακτήρισε ως «σημαντικό βήμα στην ενίσχυση της διμερούς αμυντικής μας συνεργασίας, Κύπρου – Νορβηγίας», όπως ανέφερε σε ανάρτησή του.
Το εμπάργκο είχε επιβληθεί τότε στο πλαίσιο της γενικής πολιτικής της Νορβηγίας να μην εξάγει οπλισμό σε χώρες όπου υπήρχε πόλεμος, απειλή πολέμου ή εσωτερική σύρραξη. Η άρση του τερματίζει ένα περιοριστικό καθεστώς που παρέμενε σε ισχύ για περισσότερο από έξι δεκαετίες.
Αναγνώριση του Ρόλου της Κυπριακής Δημοκρατίας
Κυβερνητική πηγή στη Λευκωσία σημείωσε ότι η απόφαση της Νορβηγίας αποτελεί αναγνώριση του ρόλου της Κυπριακής Δημοκρατίας ως αξιόπιστου εταίρου και ως παράγοντα ασφάλειας στην Ανατολική Μεσόγειο. Είναι αποτέλεσμα συντονισμένων διπλωματικών ενεργειών και συνεχούς διαλόγου που είχε αναπτύξει η Λευκωσία με το Όσλο, με στόχο την αποκατάσταση της ισότιμης μεταχείρισης της Κύπρου στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών και διατλαντικών συνεργασιών.
Ενίσχυση της Συνεργασίας σε Άμυνα, Ενέργεια και Περιβάλλον
Η σημαντική αυτή εξέλιξη αναμένεται να ενισχύσει περαιτέρω τη συνεργασία των δύο χωρών. Η συνεργασία αυτή δεν περιορίζεται μόνο στον τομέα της άμυνας, αλλά επεκτείνεται και στην ευρύτερη προσπάθεια για σταθερότητα και ασφάλεια στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Ήδη, Κύπρος και Νορβηγία συνεργάζονται σε ενεργειακά και περιβαλλοντικά ζητήματα, ενισχύοντας τον ευρωπαϊκό και διεθνή τους ρόλο στην περιοχή.
Η άρση του εμπάργκο ανοίγει πλέον τον δρόμο για μια βαθύτερη και ισότιμη διμερή σχέση μεταξύ Κύπρου και Νορβηγίας, σηματοδοτώντας μια νέα εποχή στην αμυντική και διπλωματική τους συνεργασία.
Ενεργειακή και Περιβαλλοντική Συνεργασία Κύπρου – Νορβηγίας «Το Πλαίσιο των Χρηματοδοτικών Μηχανισμών»
Η συνεργασία Κύπρου και Νορβηγίας στους τομείς της ενέργειας και του περιβάλλοντος εδράζεται κυρίως στο πλαίσιο των Χρηματοδοτικών Μηχανισμών του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) και της Νορβηγίας (EEA and Norway Grants).
Οι επιχορηγήσεις αυτές αποτελούν έκφραση ευρωπαϊκής αλληλεγγύης από τη Νορβηγία, την Ισλανδία και το Λιχτενστάιν προς τα λιγότερο ευημερούντα κράτη μέλη της ΕΕ, με στόχο τη μείωση των οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων στην Ευρώπη.
Πλαίσιο Χρηματοδοτικών Μηχανισμών (2021–2028)
Στην τρέχουσα προγραμματική περίοδο (2021–2028), η Κύπρος έχει λάβει συνολική χρηματοδότηση €14,7 εκατομμυρίων (€7,2 εκατ. από τις Νορβηγικές Επιχορηγήσεις), η οποία θα επικεντρωθεί σε δράσεις που προωθούν την πράσινη μετάβαση και τη βιώσιμη ανάπτυξη.
Βασικοί Τομείς Εστίασης:
Αντιμετώπιση Λειψυδρίας: Ένα σημαντικό μέρος της χρηματοδότησης (€5,3 εκατ.) κατευθύνεται σε έργα για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας και την προώθηση της βιώσιμης διαχείρισης των υδάτων και καινοτόμων τεχνολογιών, ενισχύοντας την ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή.
Πράσινη Μετάβαση: Υποστήριξη δράσεων για την προώθηση της πράσινης οικονομίας και τη συμβολή στους κλιματικούς στόχους της ΕΕ.
Ψηφιοποίηση και Κοινωνική Συνοχή: Χρηματοδότηση και άλλων τομέων, όπως ο ψηφιακός μετασχηματισμός, η δημόσια υγεία και η κοινωνική ένταξη.
Μεταφορά Τεχνογνωσίας και Διάλογος
Η αξία της συνεργασίας δεν περιορίζεται μόνο στη χρηματοδότηση, αλλά επεκτείνεται και στη μεταφορά τεχνογνωσίας και την ανταλλαγή εμπειριών μεταξύ των θεσμών και των επαγγελματιών των δύο χωρών, ενισχύοντας τη συνεργασία σε:
Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας
Προστασία του Περιβάλλοντος
Ευρύτερο Ενεργειακό Πλαίσιο – Πέραν των επιχορηγήσεων
Υπάρχουν προσπάθειες για ενίσχυση του διαλόγου και της συνεργασίας σε θέματα φυσικού αερίου (LNG bunkering, νομοθεσία LNG, διασυνοριακή διασύνδεση) και διαχείρισης εθνικών ταμείων υδρογονανθράκων, αν και τα σχέδια για υπογραφή σχετικού Μνημονίου Συναντίληψης (MoU) το 2020 δεν έχουν επιβεβαιωθεί πρόσφατα.
Η Νορβηγία, ως σημαντικός ενεργειακός εταίρος της ΕΕ, συνεργάζεται με την Ένωση (και κατ’ επέκταση την Κύπρο) για την ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας και τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, καθώς και για την ανάπτυξη υπεράκτιων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τεχνολογιών δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα (CCS).
Η άρση του εμπάργκο όπλων αναμένεται να λειτουργήσει ως καταλύτης για την περαιτέρω ενίσχυση αυτών των συνεργασιών, εμβαθύνοντας τους δεσμούς που βασίζονται στην αλληλεγγύη και το κοινό όραμα για μια βιώσιμη Ευρώπη και Ανατολική Μεσόγειο.
Δυο λόγια ιστορικά για το Νορβηγικό Εμπάργκο Όπλων στην Κύπρο (1959)
Το εμπάργκο όπλων που επέβαλε η Νορβηγία στην Κύπρο το 1959 είχε ως βασικό κίνητρο την πάγια εθνική πολιτική της Νορβηγίας σχετικά με τις εξαγωγές αμυντικού υλικού, και όχι κάποια συγκεκριμένη πολιτική ενάντια στην Κυπριακή Δημοκρατία.
Σύμφωνα με τα ιστορικά στοιχεία και τις νομοθετικές αποφάσεις της Νορβηγίας:
Η Νορβηγική Πολιτική Εξαγωγών Όπλων (1935 & 1959)
Η επιβολή του εμπάργκο το 1959 εντάσσεται σε μια μακρόχρονη και αυστηρή πολιτική ελέγχου των εξαγωγών όπλων της Νορβηγίας, η οποία έχει τις ρίζες της σε παλαιότερες κοινοβουλευτικές αποφάσεις (Storting’s decisions).
Η Βασική Αρχή (1935): Η αρχική νομοθεσία του 1935 καθόριζε ότι:
«Η εξαγωγή όπλων και πυρομαχικών επιτρέπεται μόνο σε χώρες που δεν εμπλέκονται σε εμφύλιο πόλεμο ή πόλεμο…»
Η Απόφαση του 1959: Η τελική απόφαση (που αναφέρεται και στο αρχικό σας κείμενο) λήφθηκε από το Νορβηγικό Κοινοβούλιο το 1959, θέτοντας το πλαίσιο για τις εξαγωγές αμυντικού υλικού.
Η πολιτική αυτή προέβλεπε την απαγόρευση εξαγωγών σε χώρες όπου:
Υπάρχει πόλεμος.
Υπάρχει απειλή πολέμου.
Υπάρχει εσωτερική σύρραξη (εμφύλια διαμάχη).
Η Κατάσταση στην Κύπρο το 1959
Το 1959 ήταν μια εξαιρετικά κρίσιμη και ασταθής περίοδος για την Κύπρο:
Τέλος της ΕΟΚΑ και Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου: Η περίοδος 1955-1959 χαρακτηρίστηκε από τον Αγώνα της ΕΟΚΑ κατά της βρετανικής αποικιοκρατίας, ο οποίος συνοδεύτηκε από βία, ταραχές και συγκρούσεις.
Υπογραφή Συμφωνιών: Οι Συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου, που οδήγησαν στην ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας το 1960, υπογράφηκαν τον Φεβρουάριο του 1959.
Κλίμα Έντασης: Παρά τις συμφωνίες, το κλίμα στο νησί παρέμενε πολύ τεταμένο λόγω των προηγούμενων αιματηρών διακοινοτικών συγκρούσεων και της γενικότερης πολιτικής αστάθειας που οδήγησε στην ανεξαρτησία.
Συμπέρασμα: Η Εφαρμογή της Αρχής
Εκτιμάται, λοιπόν, ότι η Νορβηγία επέβαλε το εμπάργκο στην Κύπρο το 1959, καθώς η κατάσταση στο νησί – λίγο πριν την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας, αλλά αμέσως μετά την περίοδο βίας και υπό το πρίσμα της εσωτερικής σύρραξης (intercommunal tensions/violence) – έμπιπτε σαφώς στους περιοριστικούς όρους της νορβηγικής πολιτικής εξαγωγής όπλων.
Επρόκειτο για μια αυτοματοποιημένη εφαρμογή μιας πάγιας αρχής της νορβηγικής εξωτερικής πολιτικής, η οποία αποσκοπούσε στο να αποφεύγει τη Νορβηγία την προμήθεια όπλων σε περιοχές που θεωρούνταν ασταθείς ή βρίσκονταν στα πρόθυρα ένοπλης σύγκρουσης, ακόμα και πριν από την Τουρκική Εισβολή του 1974.
