Οι σκύλοι είναι πλάσματα που χαρακτηρίζονται από τη βαθιά τους προσκόλληση στους ανθρώπους τους και τη σχεδόν αδιάκοπη επιθυμία για συντροφιά. Όταν οι κηδεμόνες τους αποχωρούν από το σπίτι, το ερώτημα που τίθεται είναι τι “σκέφτονται” και, κυρίως, τι αισθάνονται.
Η έντονη αυτή σύνδεση σημαίνει ότι η απουσία μας πυροδοτεί μια σειρά από αρνητικά συναισθήματα, ιδιαίτερα σε σκύλους που έχουν βιώσει στο παρελθόν την εμπειρία της εγκατάλειψης, οπότε και η κάθε αποχώρηση μπορεί να αναβιώνει τον φόβο πως μένουν ξανά μόνοι τους.
Σύμφωνα με επιστημονικές παρατηρήσεις και πειράματα, όπως η μελέτη από το Πανεπιστήμιο της Σουηδίας, η αντίληψη πως «οι σκύλοι δεν έχουν αίσθηση του χρόνου» έχει αναθεωρηθεί. Οι σκύλοι αντιλαμβάνονται τη διάρκεια της απουσίας μας, και η θλίψη ή το άγχος τους αυξάνεται σημαντικά μέχρι να συμπληρωθούν περίπου δύο ώρες απουσίας. Μετά το δίωρο, η μελαγχολία τους σταθεροποιείται, παραμένοντας όμως έντονη μέχρι την επιστροφή. Μάλιστα, φυλές με υψηλή ευφυΐα και προσκόλληση, όπως τα Poodle, ενδέχεται να εκδηλώσουν πιο έντονο στρες αποχωρισμού, το οποίο μπορεί να οδηγήσει και σε καταστροφικές συμπεριφορές στο σπίτι.
Συμπεριφορά και σημάδια ότι λείπετε
Η αντίδραση του σκύλου σας κατά την επανένωσή σας είναι το πιο ισχυρό τεκμήριο ότι επηρεάστηκε από τον χρόνο που έμεινε μόνος. Όταν ο χρόνος απουσίας είναι μεγάλος (π.χ. 4 ώρες αντί για 30 λεπτά), οι ερευνητές παρατήρησαν μεγαλύτερη ένταση στον χαιρετισμό:
Οι σκύλοι εκδηλώνουν πιο έντονη χαρά και φιλικότητα, κουνώντας ζωηρά την ουρά τους, γλείφοντας τα χείλη τους και επιζητώντας με μεγαλύτερη συχνότητα τη σωματική επαφή. Αυτό αποδεικνύει ότι η απουσία μας τους προκάλεσε θλίψη και ότι αντιλήφθηκαν τη διάρκειά της.
Για να καταλάβετε εάν ο σκύλος σας βιώνει άγχος ή θλίψη όταν λείπετε, προσέξτε τα εξής σημάδια:
Αναζήτηση της μυρωδιάς σας (ή καταστροφές): Ο σκύλος μπορεί να ψάχνει αντικείμενα που φέρουν έντονα τη μυρωδιά σας (π.χ. ρούχα, παπούτσια) και να κάθεται πάνω τους ως μέσο παρηγοριάς. Στην περίπτωση άγχους αποχωρισμού, η αναζήτηση αυτή μπορεί να μετατραπεί σε καταστροφική συμπεριφορά, καθώς εκτονώνει τη στενοχώρια και τον πανικό του.
Φωνητικές αντιδράσεις στην αποχώρηση: Εάν γαβγίζει ή κλαψουρίζει έντονα καθώς ετοιμάζεστε να φύγετε ή αμέσως μόλις κλείσει η πόρτα, είναι ένα σαφές σημάδι ότι η αποχώρησή σας τον λυπεί.
Υπερβολική χαρά στην επιστροφή: Η πανηγυρική, “τρελή” χαρά, όπου ο σκύλος σας συμπεριφέρεται σαν να σας βλέπει μετά από χρόνια, είναι η πιο εμφανής ένδειξη ότι του λείψατε πάρα πολύ.
Συμβουλή για τον κηδεμόνα
Είναι σημαντικό να αποφεύγετε την πολύωρη μοναξιά του σκύλου. Εάν η απουσία σας είναι αναπόφευκτη και διαρκεί πολύ, εξετάστε εναλλακτικές λύσεις. Το να αφήσετε τον σκύλο σας σε ένα ξενοδοχείο ζώων ή σε έναν έμπιστο φίλο που γνωρίζει τα ζώα, μπορεί να είναι η καλύτερη επιλογή. Η αλλαγή του περιβάλλοντος, των οσμών και η ύπαρξη νέων δραστηριοτήτων βοηθούν το μυαλό και τις αισθήσεις του να απασχοληθούν, μετριάζοντας έτσι το «πένθος» για την απουσία σας.
Είναι πολύ σημαντικό που ζητάτε συμβουλές, καθώς η αντιμετώπιση του άγχους αποχωρισμού είναι μια διαδικασία που απαιτεί υπομονή και συνέπεια. Δεν πρόκειται για «κακομαθημένο» σκύλο, αλλά για ένα ζώο που βιώνει πραγματικό στρες όταν αισθάνεται ότι μένει χωρίς το άτομο στο οποίο βασίζεται για την επιβίωσή του.
Ακολουθούν πρακτικά βήματα για να βοηθήσετε τον σκύλο σας να διαχειριστεί τη μοναξιά του:
Αποδραματοποιήστε την αναχώρηση και την επιστροφή
Ο σκύλος σας συνδέει τα τελετουργικά της αναχώρησης (κλειδιά, παπούτσια, τσάντα) με το επικείμενο άγχος. Επίσης, η υπερβολική χαρά στην επιστροφή ενισχύει την ιδέα ότι η απουσία ήταν μεγάλο γεγονός.
Ψυχρές Αναχωρήσεις: Αγνοήστε τον σκύλο σας για περίπου 15-20 λεπτά πριν φύγετε. Μην κάνετε κανέναν υπερβολικό αποχαιρετισμό. Φύγετε ήσυχα και χωρίς να μιλήσετε.
Ήρεμες Επιστροφές: Όταν επιστρέψετε, αγνοήστε τον σκύλο για τα πρώτα 5-10 λεπτά μέχρι να ηρεμήσει. Μόλις καθίσει ή ξαπλώσει ήρεμα, μπορείτε να τον χαιρετήσετε ήρεμα και τρυφερά. Έτσι, επιβραβεύετε την ηρεμία, όχι τον πανικό.
- Χτίστε μια «Ζώνη Ασφαλείας» (Safe Zone)
Εκπαιδεύστε τον σκύλο σας να συνδέει την παραμονή του σε έναν συγκεκριμένο χώρο (κρεβάτι του, μαξιλάρι, ή κλουβί μεταφοράς αν έχει εκπαιδευτεί σε αυτό) με θετικά πράγματα.
Ενίσχυση μέσω Τροφής: Πριν φύγετε, δώστε του ένα διανοητικό παιχνίδι που θα τον κρατήσει απασχολημένο για τουλάχιστον 20-30 λεπτά. Το πιο κλασικό είναι ένα παιχνίδι Kong γεμάτο με φυστικοβούτυρο ή γιαούρτι και κατεψυγμένο. Ο στόχος είναι να συνδέσει τη στιγμή της αποχώρησής σας με μια «ανταμοιβή» και μια ευχάριστη εργασία.
Ποτέ μην χρησιμοποιείτε τη ζώνη ασφαλείας για τιμωρία.
- Σταδιακή Έκθεση στη Μοναξιά (Desensitization)
Αυτός είναι ο πιο σημαντικός πυλώνας της εκπαίδευσης και πρέπει να γίνεται με πολύ μικρά βήματα. Ο σκοπός είναι να του μάθετε ότι η αναχώρησή σας δεν είναι μόνιμη.
Προετοιμασία: Ξεκινήστε να κάνετε τα τελετουργικά της αναχώρησης (π.χ. πάρτε τα κλειδιά, βάλτε παπούτσια) και μετά… καθίστε στον καναπέ. Επαναλάβετε πολλές φορές μέχρι ο σκύλος να μην δίνει σημασία σε αυτά τα ερεθίσματα.
Πολύ Μικρές Απουσίες: Βγείτε από την εξώπορτα, κλείστε την, μετρήστε μέχρι το 10 και επιστρέψτε.
Αύξηση του Χρόνου: Αυξάνετε σταδιακά τον χρόνο απουσίας: 30 δευτερόλεπτα, 1 λεπτό, 2 λεπτά, 5 λεπτά. Πρέπει να επιστρέψετε ΠΡΙΝ ο σκύλος σας αρχίσει να εκδηλώνει άγχος (κλαψούρισμα, γαύγισμα, καταστροφές). Ο στόχος είναι να πιστέψει ότι «ο κηδεμόνας φεύγει και γυρίζει πάντα».
Μην προπονείστε όταν πρέπει να λείψετε. Προπονηθείτε τις ώρες που είστε στο σπίτι.
Φυσική και πνευματική κούραση
Ένας κουρασμένος σκύλος είναι ένας ήρεμος σκύλος. Πριν από την αναχώρησή σας:
Σωματική Άσκηση: Κάντε μια έντονη βόλτα ή παίξτε παιχνίδια για να εξαντλήσετε τη σωματική του ενέργεια.
Πνευματική Άσκηση: Κάντε 5-10 λεπτά εκπαίδευση (εντολές υπακοής) ή παιχνίδια αναζήτησης (κρύψτε λιχουδιές και ζητήστε του να τις βρει). Η πνευματική κούραση μειώνει το άγχος περισσότερο από τη σωματική.
Πότε να ζητήσετε επαγγελματική βοήθεια
Εάν το άγχος αποχωρισμού είναι πολύ σοβαρό και περιλαμβάνει:
Αυτοτραυματισμό (π.χ. μάσημα των ποδιών, προσπάθεια να βγει από το κλουβί).
Εκτεταμένες καταστροφές (πόρτες, παράθυρα).
Ακούσια ούρηση ή αφόδευση.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, είναι απαραίτητο να συμβουλευτείτε έναν Κτηνίατρο Συμπεριφοράς (κτηνολόγο συμπεριφοράς) ή έναν εξειδικευμένο εκπαιδευτή. Μερικές φορές, η συνδυαστική θεραπεία συμπεριφοράς και η προσωρινή φαρμακευτική αγωγή, με την καθοδήγηση του κτηνιάτρου, μπορεί να είναι η μόνη λύση για την άμεση μείωση του πανικού.
