Τα Ελληνικά Ταχυδρομεία (ΕΛΤΑ) αποτελούν έναν από τους μακροβιότερους και ιστορικότερους οργανισμούς του ελληνικού κράτους, γεννημένα σχεδόν ταυτόχρονα με την ίδια την Ελλάδα.
Ωστόσο, η λαμπρή τους ιστορία επισκιάζεται σήμερα από μια βαθιά κρίση, οικονομικά προβλήματα και ένα εκτεταμένο σχέδιο αναδιάρθρωσης που περιλαμβάνει το κλείσιμο καταστημάτων, προκαλώντας έντονες αντιδράσεις.
Η Ίδρυση από τον Ιωάννη Καποδίστρια (1828)
Η ιστορία των ΕΛΤΑ ξεκινά επίσημα στις 24 Σεπτεμβρίου 1828, όταν ο πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδας, Ιωάννης Καποδίστριας, υπέγραψε το υπ’ αριθ. 6550 Ψήφισμα ΙΖ’ «περί συστάσεως τακτικής ταχυδρομικής συγκοινωνίας», ιδρύοντας το «Γενικόν Ταχυδρομείον».
Ο Καποδίστριας αναγνώρισε την ζωτική σημασία ενός οργανωμένου ταχυδρομείου για τη λειτουργία του νεοσύστατου κράτους, καθώς αποτελούσε το μοναδικό μέσο επικοινωνίας και διακίνησης των διοικητικών διαταγών. Το «Γενικόν Ταχυδρομείον» αποτέλεσε μία από τις πρώτες δημόσιες υπηρεσίες, με τα πρώτα κεντρικά γραφεία να συστήνονται στο Άργος, την Τριπολιτσά, την Επίδαυρο και τη Σύρο.
Κατά τη διάρκεια του 19ου και 20ού αιώνα, τα ΕΛΤΑ γνώρισαν μεγάλες αλλαγές:
1874: Συμμετοχή στην Ίδρυση της Παγκόσμιας Ταχυδρομικής Ένωσης (UPU).
1892: Ενσωμάτωση Τηλεγραφικής και Τηλεφωνικής Υπηρεσίας (Τ.Τ.Τ.).
1983: Κοινωνικοποίηση του οργανισμού και καθιέρωση του Ταχυδρομικού Κώδικα.
1998: Καθορισμός του ρόλου ως Φορέας Παροχής Καθολικής Υπηρεσίας, δηλαδή της υποχρέωσης παροχής βασικών ταχυδρομικών υπηρεσιών σε όλη την επικράτεια, ακόμα και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές, με ενιαία τιμολόγια.
Οι Λόγοι της Οικονομικής Κατάρρευσης – Γιατί Φτώχευσαν;
Ενώ σε πολλές χώρες της Ευρώπης οι αντίστοιχοι δημόσιοι ταχυδρομικοί οργανισμοί (όπως η Deutsche Post, η La Poste, η PostNL) είναι ανθηρές πολυεθνικές επιχειρήσεις, τα ΕΛΤΑ βρίσκονται σε βαθιά οικονομική κρίση, με συνεχείς ζημίες και αρνητικά ίδια κεφάλαια. Οι βασικοί λόγοι είναι πολυπαραγοντικοί:
Μείωση της Αλληλογραφίας: Ο σημαντικότερος παράγοντας. Η ψηφιοποίηση και η χρήση του email, των social media και των ηλεκτρονικών πληρωμών μείωσαν κατακόρυφα τον όγκο της παραδοσιακής αλληλογραφίας (η βασική πηγή εσόδων, που όμως μειώνεται διαρκώς).
Καθυστερημένη Απελευθέρωση και Ανταγωνισμός: Η πλήρης απελευθέρωση της ταχυδρομικής αγοράς στην Ελλάδα έγινε αργότερα (1/1/2013) σε σχέση με άλλες χώρες, βρίσκοντας τα ΕΛΤΑ ανέτοιμα να αντιμετωπίσουν τον έντονο ανταγωνισμό από ιδιωτικές εταιρείες ταχυμεταφορών (courier), ειδικά στον τομέα των δεμάτων.
Υψηλό Λειτουργικό Κόστος: Τα ΕΛΤΑ διατηρούσαν μέχρι πρόσφατα ένα διογκωμένο δίκτυο καταστημάτων και πλεονάζον προσωπικό σε σχέση με τον όγκο εργασίας. Το κόστος λειτουργίας, ειδικά στην περιφέρεια, υπερέβαινε κατά πολύ τα έσοδα.
Αδυναμία Κάλυψης του Κόστους Καθολικής Υπηρεσίας: Η υποχρέωση παροχής Καθολικής Υπηρεσίας στις απομακρυσμένες περιοχές συνεπάγεται υψηλό καθαρό κόστος. Ενώ τα ΕΛΤΑ δικαιούνται αποζημίωση από το κράτος για αυτό, η καταβολή των οφειλόμενων ποσών συχνά καθυστερούσε, επιβαρύνοντας τον οργανισμό.
Πάγιες Παθογένειες: Η χρονίζουσα έλλειψη εκσυγχρονισμού, οι καθυστερήσεις σε επενδύσεις σε τεχνολογία και η γραφειοκρατία συνέβαλαν στην αναποτελεσματικότητα και στην απώλεια μεριδίου αγοράς.
Σε αντίθεση με τα ευρωπαϊκά ταχυδρομεία που επένδυσαν έγκαιρα στις ταχυμεταφορές, τις ψηφιακές υπηρεσίες και τη διεθνή επέκταση, τα ΕΛΤΑ δεν κατάφεραν να μετασχηματιστούν εγκαίρως και να αξιοποιήσουν την ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου.
Τα Πρόσφατα Συμβάντα: Το «Λουκέτο» και οι Αντιδράσεις
Το πλέον πρόσφατο και σημαντικό γεγονός, που πυροδότησε έντονες αντιδράσεις, είναι η αιφνίδια απόφαση της διοίκησης των ΕΛΤΑ, στο πλαίσιο του σχεδίου αναδιάρθρωσης, για την αναστολή λειτουργίας 204 καταστημάτων σε όλη την επικράτεια.
Ο Στόχος: Ο «εξορθολογισμός» του δικτύου και η μείωση των ζημιών, με έμφαση στην ενίσχυση της διανομής κατ’ οίκον και την χρήση πρακτορείων στις περιοχές που κλείνουν καταστήματα.
Η Εφαρμογή: Το μέτρο αναμένεται να τεθεί σε εφαρμογή σε φάσεις. Σε πρώτη φάση, κλείνουν καταστήματα σε αστικά κέντρα και πρωτεύουσες νομών, όπου υπάρχουν και άλλα σημεία εξυπηρέτησης. Για την περιφέρεια, δόθηκε παράταση τριών μηνών για την εξεύρεση λύσεων (π.χ. πρακτορεία) σε συνεργασία με τις τοπικές κοινωνίες.
Οι Αντιδράσεις: Η απόφαση προκάλεσε οργή και έντονη ανησυχία στους πολίτες, τους δημάρχους, τους περιφερειάρχες και τους βουλευτές, ιδίως στις περιοχές της περιφέρειας, όπου τα ΕΛΤΑ αποτελούν συχνά τη μοναδική δημόσια υπηρεσία για πληρωμές λογαριασμών, συντάξεις και άλλες χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, ιδιαίτερα για τους ηλικιωμένους και τους κατοίκους απομακρυσμένων περιοχών. Η Ομοσπονδία των εργαζομένων (ΠΟΣΤ) έχει αντιδράσει έντονα, ζητώντας την ανάκληση της απόφασης.
Το κλείσιμο των καταστημάτων σηματοδοτεί την πιο πρόσφατη και δραματική προσπάθεια για την οικονομική εξυγίανση του οργανισμού, αλλά εγείρει σοβαρά ερωτήματα για την πρόσβαση στις δημόσιες υπηρεσίες και τον ρόλο του κράτους στην περιφέρεια.
